ENCIENDE TU FUEGO / KAMAPASI MILHKUYAT
Enciende tu fuego, haz que cada chispa ilumine los vacíos,
aquellos que dicta su destino.
Que el humo, desprendido de tu belleza,
viaje por lo aires silenciosos y brutales
y que penetre en las almas sagradas.
Como el sahumerio, sé paciente,
brilla repartiendo esencia multicolor,
energía para nuestra madre tierra.
Y que la percepción humana haga lo que quiera
con tus cenizas, total provienen de tu cuerpo,
de tu traje, de tu casual indumentaria para acudir a la fiesta.
Enciende tu fuego y haz arder la estepa
ésta sólo te mostrará
lo eterno.
Una vez que lo descubres, ella tiene que irse,
tiene que arder junto con tu espíritu.
Aprender a mirar bien los abismos
para dejar ir, para no aferrarse, no apegarse.
Tienes que partir, tu camino comienza ahora.
Vive tu momento con presencia y sincronía.
Enciende tu fuego y danza entre los vivos.
Kamapasi milhkuyat akxni akgatunu piksnat namakgskhoy taniku nitu,
tama tiku lhkawaliy taniku ta’ama.
Wa jiní, tiku makgxtakga milistlan,
xatsekg kalh kka’unin chu lixkan tayat
chu katanulh kxatasikulanala kuxta.
Lakumu tamajinin, kakswa kawanti,
muksun skgoy mapapitsi xapulaklhuwa tamanin,
xalitliwakga xla kintsekan tiyat.
Chu xaskgalh lataman katlawalh wantuku tatlawaputun
milhka’ka’, tachuntiya pikmimakni minkgoyacha,
Kamapasi milhkuyat chu kalhkuyu xakaxtum tachanan
pika xmanwa masiyaniputunan
xaxlipan.
Makgtum namakglhtakgsa’ xla xli’anat,
pilakxtum lhkuma minkuxta.
Natakatsiy liwana nataukxilha xapuulhmaan
xlakata nalitamalakgachay, perni natalichipay; ninatatasmani.
Mili pinat, ukuta’ tsukuma mintijí.
Anta’ wila kalatapa minkilhtamaku chu tatanokglha kilhtamaku
Kamapasi milhkuyat chu katantli xlakgni’ tiku lamakgolh.
__________
Texto: Yao Tonalli (Luis Ángel Gándara Olay), de Teziutlán, Puebla
Traducción al totonaco: José Luis Vicente Santiag o, de Huehuetla, Puebla